Szacuje się, że w Polsce jest około 0,4 mln osób w spektrum neuroróżnorodności, a jedynie ok. 2%- 5% jest zatrudnionych. W porównaniu ze średnią w Unii Europejskiej to ok. pięciokrotnie niższy współczynnik aktywności zawodowej. * W IT ponad połowa unijnych przedsiębiorstw zgłasza problem w znalezieniu specjalistów. W naszym kraju to ok. 250 -300 tys. miejsc pracy. Otwiera to nowe perspektywy dla osób neuroróżnorodnych w sferze zawodowej.
CZYM JEST NEURORÓŻNORODNOŚĆ?
Neuroróżnorodność oznacza zrozumienie i akceptację różnorodności w funkcjonowaniu mózgu oraz uznawanie, że nie istnieje „jeden normatywny” sposób myślenia i przetwarzania informacji.
Neuroróżnorodność to termin odnoszący się do różnorodności neurologicznej w społeczeństwie. Obejmuje ona szereg różnic w funkcjonowaniu mózgu i sposobie przetwarzania informacji, które mogą występować u osób bez względu na wiek, płeć, rasę czy pochodzenie etniczne. Neuroróżnorodność obejmuje między innymi osoby z autyzmem, zespołem Aspergera, ADHD (zaburzeniem deficytu uwagi z hiperaktywnością), dysleksją i innymi podobnymi stanami.
To znane nam już od XVIII wieku zjawisko, nad którym badania cały czas są pogłębiane wraz z rozwojem neurobiologii. Odnosi się do zrozumienia, akceptacji i docenienia różnych sposobów, w jakie mózgi funkcjonują i przetwarzają informacje. Koncepcja neurologicznej różnorodności została rozwinięta przez dr Temple Grandin, znaną autystyczną naukowczyni, autorkę i działaczkę na rzecz osób ze spektrum autyzmu. Dr Grandin w swoich badaniach i publikacjach zwraca uwagę na różnorodne style poznawcze, funkcjonowanie mózgu i percepcję u osób ze spektrum. Używanie terminu „spektrum” w odniesieniu do neuroróżnorodności podkreśla, że nie ma jednego jednoznacznego podziału między osobami „typowymi” a osobami ze diagnozowaną atypową charakterystyką neurologiczną. Zamiast tego istnieje kontinuum różnych cech i funkcji, które mogą występować na różnym poziomie, u różnych osób.
Użycie terminu „spektrum” pomaga zrozumieć, że neuroróżnorodność jest zjawiskiem złożonym i indywidualnym, a różnice neurologiczne niekoniecznie muszą być traktowane jako wada czy niepełnosprawność. Nie ma dwóch identycznych przypadków autyzmu czy ADHD – dlatego tak ważne jest podejście indywidualne.
Ile jest osób neuroróżnorodnych?
Ze względu na czynniki genetyczne i środowiskowe szacuje się, że ok. 15- 25 procent światowej populacji wykazuje jakąś formę neurodywergencji. Dla wyobrażenia skali – to tak jakby całe miasto wielkości Gdańska, Lublina czy Poznania było wypełnione osobami w spektrum. Przy ilości pracy i tempie rozwojowym, nadanym przez technologię, naszego społeczeństwa, niż demograficzny oznacza poszukiwanie i docenianie osób neuroróżnorodnych we wszystkich branżach.
Zespół Aspergera
Był kiedyś uważany za oddzielną diagnozę, ale teraz jest często postrzegany jako część spektrum autyzmu. Osoby z zespołem Aspergera często wykazują wysokie umiejętności językowe i intelektualne, ale mogą mieć trudności w zrozumieniu społecznych norm, empatii i subtelnych sygnałów niewerbalnych.
Autyzm atypowy
Ten termin odnosi się do przypadków, w których objawy nie pasują w pełni do tradycyjnej definicji autyzmu. Osoby z autyzmem atypowym mogą wykazywać pewne cechy autyzmu, ale w nieco inny sposób.
- Typ nieuwagi:
Trudności w skupianiu się na zadaniach wymagających długotrwałego skupienia uwagi.
Problemy z organizacją i planowaniem, co może prowadzić do chaosu w zadaniach szkolnych lub zawodowych.
Zapominanie o szczegółach, brak precyzji w wykonywaniu zadań.
Trudności w utrzymaniu uwagi podczas rozmów lub lekcji.
Częste zapominanie o codziennych obowiązkach lub zadanich. - Typ hiperaktywno-impulsywny:
Nadmierne poruszanie się, trudność w utrzymaniu spokoju.
Wydaje się, że osoba jest „napędzana silnikiem”, z trudnościami w uspokojeniu się.
Skłonność do podejmowania impulsywnych decyzji bez zastanowienia nad konsekwencjami.
Trudności w oczekiwaniu na swoją kolej, wstrzymaniu reakcji lub wykonywaniu zadań wymagających cierpliwości. - Typ mieszany:
Kombinuje wyzwania typu nieuwagi i hiperaktywno-impulsywnego.
Osoba może wykazywać trudności z koncentracją, impulsywnością i nadmiernym ruchem.
Wszystkie typy ADHD mogą wpływać na codzienne funkcjonowanie, w tym na osiągnięcia edukacyjne, relacje społeczne i pracę zawodową. Osoby z ADHD mogą mieć trudności w wykonywaniu wielozadaniowych zadań, planowaniu przyszłości, kontrolowaniu emocji i skupianiu się na dłuższych zadaniach.
Wspieranie osób z ADHD obejmuje stosowanie różnych strategii, takich jak tworzenie struktury, techniki organizacyjne, wsparcie psychoterapeutyczne oraz leczenie farmakologiczne, jeśli jest to wskazane.
Ważne jest, aby zrozumieć, że osoby z ADHD mają unikalne talenty i umiejętności, które mogą przyczynić się do sukcesu w wielu dziedzinach, zwłaszcza w zadaniach, które angażują ich zainteresowanie i twórczość.
MOCNE STRONY OSÓB ZE SPEKTRUM
Nowoczesne podejście rodzi wiele szans dla osób ze spektrum, które mogły być do tej pory wykluczane lub doświadczać problemów zawodowych, ze względu na swoją charakterystykę, być może niezrozumiałą dla osób neurologicznie typowych.
Mnogość talentów osób w spektrum znajduje się w centrum wymagań pracowniczych: dokładność, zdolność do wyłapywania szczegółów, przedsiębiorczość, twórczość, wysokie zaangażowanie, sumienność, doskonała pamięć, racjonalne podejmowanie decyzji.
Już teraz globalne firmy, dostosowują proces rekrutacyjny i warunki pracy – by pozyskiwać pracowników w spektrum. Z odpowiednim treningiem, wsparciem, samoświadomością i przygotowaniem, zarówno fizycznego środowiska jak i współpracowników proces przebiega sprawnie.
Osoby w spektrum autyzmu często mają zdolność do intensywnej koncentracji na jednym zadaniu lub obszarze zainteresowań. Potrafią wnikliwie zgłębiać i analizować temat, co może prowadzić do znakomitej wiedzy i umiejętności w danej dziedzinie.
Wiele osób atypowych posiada wyjątkowe talenty i zdolności. Mogą to być zdolności matematyczne, logiczne myślenie, pamięć, kreatywność artystyczna i biznesowa, umiejętność rozwiązywania problemów, precyzja, oryginalne spojrzenie na świat i wiele innych. Osoby w spektrum nieraz cechuje skrupulatność i dbałość o szczegóły. Mają umiejętność dostrzegania nawet najmniejszych szczegółów, co może przyczynić się do doskonałości w wykonywaniu precyzyjnych zadań. Atypowi ludzie często są wiernymi i lojalnymi partnerami czy pracownikami. Mają silne poczucie etyki i zasad, co sprawia, że są niezwykle uczciwi i godni zaufania.
Warto pamiętać, że te mocne strony mogą się różnić w zależności od osoby i indywidualnych predyspozycji, a radzenie sobie z szeregiem trudności jest wyzwaniem, w które każda osoba neuroróżnorodna potrzebuje wkładać dużo energii i wysiłku.
Każda osoba neuroróżnorodna jest inna i wyjątkowa.
FAKTY I MITY
FAKTY
MITY
Warto zrozumieć, że neuroróżnorodność jest naturalną częścią ludzkiego doświadczenia i że każdy człowiek zasługuje na szacunek, zrozumienie i akceptację, niezależnie od swojego sposobu przetwarzania informacji czy innych umiejętności.
Przełamanie Barier
Wszystko zaczęło się, gdy Gosia, zdolna i pełna, zaczęła odczuwać coraz większe trudności w codziennym życiu. Miała trudności z koncentracją, organizacją zadań oraz nawiązywaniem relacji społecznych. Pomimo swojego talentu i zajawki na programowanie, Gosia odczuwała wieczną frustrację i zagubienie w tłumie.GWreszcie, po wielu latach zmagań, postanowiła zasięgnąć pomocy specjalisty. Gosia otrzymała diagnozę: zespół Aspergera, który jest formą spektrum autyzmu. To oznaczało, że jej mózg działa inaczej niż u większości ludzi, co wpływało na jej sposób myślenia, zachowania i odczuwania emocji. Pierwsze chwile po diagnozie były trudne. Gosia czuła mieszankę ulgi – teraz wreszcie wiedziała, dlaczego miała trudności – oraz niepewności co do tego, jakie to będzie miało konsekwencje dla jej życia.
Z czasem Gosia zrozumiała, że diagnoza nie definiuje jej całkowicie, ale stanowi element jej tożsamości. Zaczęła zgłębiać wiedzę na temat zespołu Aspergera i zrozumieć swoje własne potrzeby oraz umiejętności. Dzięki terapii psychologicznej i wsparciu społeczności osób neuroróżnorodnych, zaczęła rozwijać strategie radzenia sobie z trudnościami i pracować nad umiejętnościami społecznymi.
Jednym z kluczowych momentów w życiu Gosi było odkrycie, że jej neuroróżnorodność była także źródłem siły. Jej umiejętność skupienia się na szczegółach oraz kreatywny sposób myślenia dały jej przewagę w dziedzinie matematyki i programowania. Gosia nauczyła się dbać o siebie, stawiać granice i uczyć ludzi dookoła siebie jak z nią funkcjonować. W pracy przełożyło się to na większe zrozumienie i lepsze relacje, a Gosia akceptując siebie, może już się skupiać na rozwiązywaniu skomplikowanych zagadnień i tworzenia innowacyjnych rozwiązań.Choć życie Gosi nie jest pozbawione trudności, to właśnie te wyzwania ukształtowały ją na osobę, jaką jest teraz. Jej determinacja, pasja i oddanie sprawiły, że stała się inspiracją dla wielu osób, nie tylko tych neuroróżnorodnych. Gosia dowiodła, że neuroróżnorodność nie jest przeszkodą, a jedynie innym sposobem odbierania i tworzenia świata. Jej historia stała się symbolem przełamywania barier i przekraczania ograniczeń, niezależnie od tego, jakie wyzwania niesie życie.
Maya – inspirująca artystka wizualna:
Maya, od najmłodszych lat, wykazywała duże zdolności artystyczne. Jedn jej dysleksja i trudności w nauce nie pozwalały jej wyrazić pełni swojego potencjału. Zamiast tego, zafascynowana kolorem, formą i wyrazem emocji, zaczęła tworzyć sztukę w różnych mediach. Jej prace były odzwierciedleniem jej wewnętrznego świata i sposobu, w jaki doświadczała rzeczywistości.
Podczas studiów sztuk pięknych, Maya odkryła, że jej dysleksja daje jej inny sposób myślenia i twórcze podejście do sztuki. Jej prace, pełne abstrakcyjnych form i wyrazistych kolorów, zyskały uznanie wśród krytyków i publiczności. Maya zaczęła wystawiać swoje dzieła na międzynarodowych wystawach, zdobywając liczne nagrody i uznanie za swoją niepowtarzalną wizję artystyczną. Jej twórczość stała się inspiracją dla innych osób z neuroróżnorodnością, dowodząc, że różnorodność mózgu może być źródłem piękna i twórczości. Osiągnięcia nie są ograniczone przez neuroróżnorodność. Zamiast tego, różnorodność mózgu może przyczynić się do twórczych i innowacyjnych rozwiązań, inspirując zarówno jednostki, jak i całe społeczeństwa.
JAK ZADBAĆ O SIEBIE ZAWODOWO, JEŚLI JESTEM W SPEKTRUM?
Pierwszym krokiem do aktywizacji zawodowej lub poprawienia swojego funkcjonowania w obecnej pracy – jest diagnoza. Diagnoza daje bazę do zrozumienia siebie i stania się rzecznikiem własnych spraw oraz zadbania o swoje specyficzne potrzeby, umożliwiając sobie jednocześnie rozwój zawodowy i prywatny, czy wybór odpowiedniej dla siebie drogi zawodowej. Skoncentruj się na identyfikowaniu i rozwijaniu swoich mocnych stron i zdolności. Zidentyfikuj obszary, w których się wyróżniasz, i staraj się znaleźć zawody lub dziedziny, które te talenty wykorzystują. Dobrze jest zastanowić się nad rodzajem pracy, który by Ci odpowiadał. Czy preferujesz pracę w zespole, czy samodzielne zadania? Czy preferujesz strukturalne środowisko pracy, czy elastyczność? Wyobraź sobie swoje idealne miejsce pracy i poszukaj środowisk, które są zgodne z Twoimi preferencjami. Ważne jest, aby ustalić sobie cele zawodowe, które są realistyczne i osiągalne. Postępuj stopniowo, krok po kroku, aby osiągać swoje zamierzenia. Pamiętaj, że każdy ma swoje tempo rozwoju i nie musisz porównywać się do innych. Poszukiwanie wsparcia społecznego może być ważne zarówno w życiu osobistym, jak i zawodowym. Możesz dołączyć do grup wsparcia dla osób w spektrum autyzmu, gdzie będziesz mógł wymieniać się doświadczeniami i radami. Możesz również szukać mentorów lub coachów, którzy pomogą Ci w rozwijaniu umiejętności zawodowych. Jeśli masz trudności w komunikacji z kolegami z pracy, szkoły czy przełożonymi, warto rozważyć naukę konkretnych umiejętności społecznych i skorzystać z terapii. Możesz również otwarcie rozmawiać z ludźmi wokół Ciebie o swoich potrzebach komunikacyjnych i prosić o wsparcie. Ważne jest, aby dbać o swoje zdrowie psychiczne i fizyczne. Możesz znaleźć strategie, które pomagają Ci radzić sobie ze stresem, takie jak regularna aktywność fizyczna, techniki relaksacyjne, umiejętność delegowania zadań czy wyznaczanie sobie czasu na odpoczynek i hobby.
Proces diagnostyczny
Diagnoza autyzmu lub ADHD opiera się na obserwacji zachowań i objawów przez specjalistę, takiego jak psycholog, psychiatra oraz badanie rzetelnymi testami. Zadbanie o siebie może, choć nie musi obejmować farmakoterapię, terapię behawioralną, terapię rodzin i różne strategie zarządzania czasem i organizacji. Jeśli czujesz, że możesz być atypowy – to nie czekaj, porozmawiaj ze specjalistą, bo to może być Twój „game changer” życiowy.
Wypełnij ankietę i zdobądź bezpłatne warsztaty lub konsultację
Możesz także wypełnić ankietę bezpośrednio w formularzu Google: ANKIETA